نرگس

​رساله (مراجع):

? پرسش :

اگر شناخت مجتهد اعلم مشکل باشد چه کنیم؟ 
? پاسخ :
✅ آیات عظام امام خمینی، نوری همدانی، صافی گلپایگانی: 

به احتياط واجب بايد  از كسي تقليد كند كه گمان به اعلم بودن او دارد، بلكه اگر احتمال ضعيفي هم بدهد كه كسي اعلم است و بداند ديگري از او اعلم نيست، به احتياط واجب بايد از او تقليد نمايد و اگر چند نفر در نظر او اعلم از ديگران و با يكديگر مساوي باشند بايد از يكي از آنان تقليد كند 
✅ آیت الله مكارم شیرازی:

.. در صورت شك ّ ميان چند مجتهد و عدم ترجيح آنها از هر كدام بخواهد مي‌تواند تقليد كند.
✅ آیت الله بهجت: 

اگر احتمال ضعيفي هم بدهد كه كسي اعلم است و بداند ديگري از او اعلم نيست، بايد از او تقليد نمايد…
✅ آیت الله شبیری زنجانی: 

اگر انسان اختلاف بين مجتهدين را در مسائل مورد ابتلا احتمال دهد و يقين داشته باشد كه يكي از مجتهدين از ديگران اعلم است و او را نتواند تشخيص دهد، بايد در صورت امكان، احتياط نمايد و اگر احتياط ممكن نيست، از كسي كه به اعلم بودن وي گمان داشته باشد تقليد كند و اگر گمان نداشته باشد، از هر كسي كه احتمال اعلم بودن او را بدهد مي‌تواند تقليد كند. و اگر يقين نداشته باشد كه يكي از مجتهدين از ديگران اعلم است بايد از كسي تقليد كند كه گمان به اعلم بودن او دارد و احتياط كردن لازم نيست، بلكه اگر احتمال اعلم بودن يكي را بدهد و بداند ديگري از او اعلم نيست، بايد از او تقليد نمايد، هر چند گمان داشته باشد كه با هم مساويند و اگر هيچ يك از افراد در احتمال اعلم بودن بر ديگري ترجيح نداشته باشد، از يكي از آنها تقليد مي‌نمايد.
✅ آیت الله وحید خراسانی: 

اگر بين دو مجتهد يا بيشتر در فتاواى مورد ابتلا علم به اختلاف باشد ـ اگر چه اجمالا ـ در صورتى كه بداند يا حجّت شرعيّه بر تساوى آنان در علم باشد بايد به فتواى كسى كه فتواى او مطابق با احتياط است عمل كند ، و چنانچه فتواى يكى از آنان مطابق با احتياط نباشد ـ مثل اين كه يكى فتوا به قصر و ديگرى فتوا به تمام بدهد ـ احتياط كند به جمع بين آن دو. 

و اگر احتياط ممكن نباشد ـ مثل اين كه يكى فتوا به وجوب عملى و ديگرى فتوا به حرمت عملى بدهد ـ يا مشقّت داشته باشد بنابر احتياط بايد به فتواى كسى كه ورع او در فتوا دادن بيشتر است عمل كند ، و اگر در اين جهت هم متساويند مخيّر است. 

و همچنين است در غير اين صورت ـ چه وجود اعلم معلوم ولى معيّن نباشد و يا وجود اعلم محتمل باشد ـ اگر احتياط ممكن بوده و مشقّت نداشته باشد. 

و اگر احتياط ممكن نباشد يا مشقّت داشته باشد ، در صورتى كه وجود اعلم معلوم ولى معيّن نباشد ، چنانچه احتمال اعلميّت در يك طرف بيشتر باشد بايد به فتواى او عمل كند ، و اگر مساوى باشد بنابر احتياط بايد به فتواى اورع در فتوا عمل نمايد و اگر در اين جهت هم متساويند مخيّر است. 

و در صورتى كه وجود اعلم محتمل باشد بنابر احتياط بايد به فتواى كسى كه گمان دارد يا احتمال مى دهد اعلم است يا احتمال اعلميّت در او اقوى است عمل كند ، و گرنه بنابر احتياط بايد به فتواى اورع در فتوا عمل نمايد ، و اگر در اين جهت هم متساويند مخيّر است
✅ آیت الله مظاهری: 

در صورتى كه شناخت اعلم مشكل باشد يا آنكه اهل تشخيص در شناخت اعلم اختلاف داشته باشند، اعلم‌‌بودن شرط نيست و اگر چند نفر در نظر او اعلم از ديگران و با يكديگر مساوى باشند، از هر كدام كه بخواهد مى‏تواند تقليد كند؛ بلكه مى‏‌تواند در بعضى مسائل از كسى و در بعضى ديگر از ديگرى تقليد نمايد.
✅ این مساله در رساله آیات جوادی آملی و سبحانی، و أجوبة الاستفتائات آیت الله خامنه‌ای موجود نیست.
? منابع:

رساله و استفتائات مراجع بزرگوار